در این میان پیشرفت‌هایی که در زمینه بیماری‌های قلبی - عروقی نیز به وجود آمده، قابل ملاحظه است، به طوری که این پیشرفت‌ها توانسته در حد قابل توجهی به بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی کمک کند. در همین زمینه با دکتر
سیدهاشم سزاوار سیدی، فوق‌تخصص رشته آنژیوپلاستی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران، به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
- در زمینه قلب و عـروق بـه چه پیشرفت‌هایی در 3دهه اخیر دست یافته‌ایم؟
در 3دهه اخیر، پیشرفت‌های شگرفی در تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی - عروقی حاصل شده است اما به نظر من، به‌‌رغم همه پیشرفت‌های درمانی، بحث پیشگیری با توجه به شیوع بیماری‌های قلبی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا که آمارها نشان می‌دهد حداقل سن شیوع افراد به بیماری‌های قلبی- عروقی کاهش یافته است. بنابر این از آنجا که در کشور ما، هم سن ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی کاهش و هم شیوع این بیماری‌ها افزایش یافته است، بهترین اقدام، پیشگیری است و در این زمینه ضروری است که عوامل خطرزا را قبل از ابتلا و شیوع بیماری‌های قلبی- عروقی بشناسیم و کنترل کنیم.
- در روش‌های‌تشخیصی بیماری‌های قلبی- عروقی از ابتدا تاکنون چه پیشرفت‌هایی حاصل شده است؟
در بحث تشخیص، آنژیوگرافی جزو اولین روش‌های تشخیصی بود که یک روش تهاجمی است. به طور کلی می‌توان گفت که تقریبا حدود 30سال قبل، از روش اکو کاردیوگرافی، استفاده میشد. این روش در شناخت بیماری‌های دریچه‌ای قلب، عضله قلب و مادرزادی قلب بسیار کارآمد بوده و هست.
علاوه بر این، در 3دهه اخیر، همچنین «استرس‌اکو» نیز توانست در ارزیابی وجود یا عدم وجود عروق کرونر به بحث تشخیص بیماری‌های قلبی- عروقی کمک شایانی کند.
- «استرس اکو» چگونه در تشخیص بیماری‌های قلبی- عروقی کمک می‌کند؟
نوعی اکو است که با روش‌های دارویی یا فعالیت فیزیکی، ضربان و قدرت انقباضی قلب را بالا برده و قلب را در شرایط جدید ارزیابی می‌کند.
- سی‌تی‌آنژیوگرافی یعنی چه؟
تا چند سال قبل دقیق‌ترین روش برای بررسی عروق کرونر، انجام آنژیوگرافی بود و از آنجا که این روش یک روش تهاجمی بود، اغلب بیماران از انجام آن پرهیز داشتند، بنابراین با اختراع سی‌تی‌اسکن‌های جدید، روش جدیدی با عنوان «سی‌تی‌آنژیوگرافی» ابداع شد. در این روش بدون اینکه بیمار بستری شود، عروق کرونر با دقت قابل قبولی ارزیابی می‌شود. البته به نظر من، هنوز سی‌تی‌آنژیوگرافی، نتوانسته است کار آنژیوگرافی را انجام دهد.
- در زمینه روش‌های درمانی بیماری‌های قلبی- عروقی هم در 3دهه اخیر، علم پزشکی پیشرفت‌های قابل قبولی داشته است؟
بله. در روش‌های درمانی نیز پیشرفت‌های بسیاری اتفاق افتاده است. در این زمینه، هم در حیطه درمان دارویی و هم روش‌های جراحی و تهاجمی پیشرفت‌های قابل توجهی داشته‌ایم؛ به عنوان مثال، در درمان دارویی، تا 15سال قبل، از میان داروهای مهارکننده پلاکت فقط از «آسپیرین» نام برده میشد، اما در حال حاضر، کلوبیدگرول و پراسوگرل از داروهایی هستند که می‌توانند البته با تجویز پزشک به افزایش طول عمر انسان کمک کنند. علاوه براین، نسل جدید داروهای ضد انعقاد نیز با عوارض کمتر با ظهور خودشان توانسته‌اند باعث طول عمر انسان شوند. همچنین مطالعات متعدد نشان داده است که داروهای کاهش‌دهنده چربی مثل «استاتین‌ها» نیز امروزه توانسته‌اند مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی- عروقی را کاهش دهند.
از دیگر درمان‌های دارویی مؤثر می‌توان به داروهای مهارکننده مثل آنژیوتانسین‌ها برای بیماران پرفشاری خون و بیماران نارسایی قلبی نام برد که اثربخشی قابل توجهی دارند.
داروهای ضد انعقاد خوراکی نسل جدید از قبیل دابی‌گاتران و اپیکسابان که نیازی به کنترل سیستم انعقادی ندارند نیز تأثیرات فوق‌العاده‌ای دارند که همه اینها نشانگر پیشرفت‌های اخیر در بحث درمان‌های دارویی است.
- درروش‌های غیردارویی، در حوزه بیماری‌های قلبی- عروقی به چه پیشرفت‌هایی نائل آمده‌ایم؟
در سال‌های گذشته هر بیماری که به دلیل گرفتگی عروق کرونر یا دریچه‌ای و مادرزادی بستری میشد، در مراحل جدی باید تحت عمل جراحی قرار می‌گرفت اما اکنون پیشرفت‌های شگفت‌انگیزی نیز در زمینه تکنیک‌های جراحی حاصل شده است به طوری که در مواردی، از روش‌های کمتر تهاجمی نیز استفاده می‌شود؛ به عنوان نمونه، امروز جراحان قلب برای جراحی عروق کرونر از پمپ استفاده نمی‌کنند بلکه بدون پمپ اقدام به عمل جراحی می‌کنند که این خود مزایای بسیار زیادی دارد.
در حال حاضر در زمینه ترمیم بیماری‌های دریچه‌ای و مادرزادی نیز بیماران با انجام آنژیوپلاستی تحت درمان قرار گرفته و نیاز به عمل جراحی ندارند. علاوه بر این، تجهیزات مورد استفاده در آنژیوپلاستی به ویژه بالون‌ها نیز از نظر تکنیکی بسیار پیشرفت کرده‌اند.
- آیا این روش‌ها به طور کامل توانسته‌اند جای جراحی را بگیرند؟
به نظر من، این روش‌ها هیچ‌گاه نمی‌توانند جای جراحی را بگیرند چرا که پزشک باید برحسب شرایط، تصمیم بگیرد که کدام بیمار از جراحی و کدام بیمار از آنژیوپلاستی سود می‌برد؛ به عنوان مثال، در حال حاضر، برخی از بیماری‌های دریچه‌ای نیازی به عمل جراحی ندارند و می‌توان با روش‌های دیگر از طریق عروق پا برخی از دریچه‌ها را عوض کرد؛ مثل تعویض دریچه آئورت به ویژه در افراد بسیار مسن که عمل جراحی برای آنها ممکن است با ریسک زیاد همراه باشد.
همچنین در درمان آنوریسم‌ها (گشادگی‌ها)ی آئورت نیز به دلیل آنکه با خطر بالا در انجام عمل جراحی همراه است، امروزه از روش‌های غیرجراحی استفاده می‌شود.
در این زمینه می‌توان به پارگی‌های آئورت نیز اشاره کرد که امروزه با روش‌های غیرجراحی به راحتی می‌توان عوامل خطرزا را کاهش داد؛ چراکه با روش‌های جراحی ما تقریبا فقط به عروق بزرگ دسترسی داشتیم و هنگامی که عروق ریز و کوچک دچار مشکل میشد، روش درمانی مناسبی نداشتیم؛ مثلا کسانی که عروق پایشان در اثر دیابت دچار مشکل میشد یا به زخم دیابتی مبتلا می‌شدند، به خاطر نبود روش‌های درمانی قابل اعتماد، دچار قطع اندام می‌شدند اما امروزه با استفاده از روش‌های جدید، به کوچک‌ترین عروق اندام تحتانی نیز دسترسی داریم.
علاوه بر این در حال حاضر، برای بسیاری از بیماری‌های دریچه‌ای مادرزادی، مثل سوراخ بین دهلیزی، سوراخ بین‌بطنی و بازماندن مجرای شریانی، قابلیت درمان با روش‌هایی از طریق مداخلات تهاجمی غیرجراحی فراهم شده است.
